- Russische diamanten en zeevruchten kunnen legaal westerse sancties omzeilen, vanwege mazen in de internationale handelswetgeving.
- Zodra een Russisch product “substantieel” is bewerkt in een ander land, wordt het niet meer als Russisch gezien.
- Volgens experts is er sterke behoefte aan meer transparantie over productketens.
- Lees ook: Frankrijk legt beslag op luxe chateau van €109 miljoen van Roman Abramovitsj, als onderdeel van de bevriezing van een reeks bezittingen van Russische oligarchen
Russische zeevruchten en diamanten komen nog steeds op een legale wijze op onder meer de Amerikaanse markt. Een simpele omzeiling van westerse sancties is mogelijk dankzij een handelsregel genaamd ‘substantiële transformatie’. Die stelt dat als een geëxporteerd product in bepaalde mate is bewerkt in een ander land, het land waar de bewerking heeft plaatsgevonden als het land van herkomst geldt.
Deze regel is volgens experts een groot probleem bij sancties die onder meer de Verenigde Staten hebben ingesteld na de Russische invasie van Oekraïne.
Neem vissticks bijvoorbeeld. Nadat koolvis is gevangen in Rusland, wordt het naar een fabriek in China gebracht en daar omgezet in de typische staafjes van vissticks. Na deze aanpassing is het niet langer een Russische product, zodat de Amerikaanse sancties niet meer gelden.
“Met deze maas in de wet kunnen we niet effectief alle Russische zeevruchten weren”, zegt medewerker Marla Valentine van Oceana, een organisatie die zich bekommert om het leven in de oceaan. “Alleen Russische zeevruchten die niet zijn bewerkt in andere landen, maar dat is maar een klein deel van het totaal.”
Hetzelfde geldt voor diamanten. Circa 30 procent van de wereldproductie van ruwe diamanten komt uit Russische mijnen. Veel van de ruwe diamanten vinden hun weg naar India, een van 's werelds grootste diamantproducenten, waar de diamanten worden geslepen en gepolijst. Na deze bewerkingen zijn de diamanten een product uit India in plaats van Rusland.
Dit betekent dat de Amerikaanse boycot van Russische diamanten "vanaf dag één waardeloos was," zegt Marty Hurwitz, baas van MVEye, een marktonderzoekbedrijf.
Hoe een maas in de wet winkeliers dwingt om transparant te zijn over hun aanvoerketen
In plaats van gebruik te maken van mazen in de wet, hebben grote juweliers zoals Tiffany en Signet ervoor gekozen om verder te gaan dan de wet en hebben ze diamanten uit Russische mijnen zelf in de ban gedaan.
Dit betekent dat duizenden verkopers de oorspronkelijke herkomst van hun diamanten moeten kunnen aantonen, anders verliezen ze de grote retailers als klant.
"De diamantsector bevindt zich op glad ijs wat betreft legitimiteit," zegt Martin Rapaport, baas van The Rapaport Group, een bedrijf dat zich hard maakt voor transparante en eerlijke handel in diamanten. "De kern van het verhaal is dat het is noodzakelijk om transparant te zijn over de hele aanvoerketen.
Uiteindelijk beslissen klanten hoeveel ze willen betalen
Volgens Rapaport zijn er op dit moment drie soorten diamanten: "goede diamanten" waarvan bekend is dat ze niet uit Rusland komen, "slechte diamanten" of illegale sieraden die gedolven zijn door een bedrijf dat onder de sancties valt, en de rest is "onbekend."
Een diamant met een onbekende herkomst is waarschijnlijk jarenlang van hand tot hand gegaan. Het sieraad kan bijvoorbeeld gedolven zijn in Rusland, bewerkt in India, verscheept naar België en verkocht in winkels in New York, en ondertussen zijn vermengd met duizenden andere diamanten met een onbekende herkomst.
Het is een handelsketen die altijd al ingewikkeld is geweest. Tot voor kort werd de waarde van een diamant afgeleid uit het uiterlijk en de kwaliteit. De herkomst speelde geen rol.
Tegenwoordig is dat anders. De oorlog van Rusland tegen Oekraïne bevestigt een theorie waar in de edelstenenindustrie lang om werd gelachen: kopers zijn bereid meer te betalen voor een "goede diamant" waarvan de aanvoerketen van mijn tot winkel transparant is. Tot zo'n 15 procent meer volgens de inschatting van MVEye.
"Uiteindelijk gaat het allemaal om geld. Mensen zijn bereid meer te betalen voor diamanten als ze de oorsprong ervan kennen," zegt Rapaport. "Daarom wordt in de hele keten meer aandacht besteed aan documentatie en informatieverzameling over de herkomst van sieraden."